مراوده با کشور فرصت‌ها

روابط خراسان رضوی با افغانستان آنقدر گسترده و همه جانبه است که مدام بخشی از این رابطه دستخوش تغییر می‌شود و درهم‌تنیدگی مسائل ما با افغانستان به حدی است که نمی‌توان تنها در بعد اقتصادی آن را خلاصه کرد و وقتی روابط دو دولت مطلوب است، همه حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، سیاسی و فرهنگی تاثیر می‌گیرند اما وقتی روابط دچار خدشه می‌شود همه بخشها از جمله بخش اقتصاد هم متاثر از آن می‌شود.

امروز در حقیقت پارادوکسی از ناامنی‌های روبه گسترش و کارهای زیربنایی و اساسی در حوزه زیرساختهای افغانستان و اصلاح ساختار اداری و مبارزه با فساد و رشوه‌خواری و... وجود دارد و اگر به همه اینها در کنار هم توجه نکنیم، نمی‌توان درک خوبی از این کشور داشت به همین دلیل در حوزه اقتصاد نمی‌توان گفت تا چه اندازه می‌توان در مراوده با این کشور ورود کرد.

در یکسال گذشته سیاست نزدیکی و حرکت به سمت توافق استراتژیک بین دو دولت ایران و افغانستان پیگیری شده و 5 کمیته کاری بین دو دولت تعریف شده و در حال مذاکره در بخشهای مختلف هستند. می‌توان امیدوار بود که این حرکت موثر باشد و سیستمها به‌گونه‌ای تعریف شود که از دخالت سلیقه‌ها، ممانعت شود.

افغانستان کشور فرصتهاست و در بسیاری از زمینه‌ها فرصت کار زیادی دارد؛ محصولات صنعتی خراسان رضوی امروز به کشورهای محدودی قابل صدور است که نزدیکترین و بهترین آنها افغانستان با بیش از 30 میلیون جمعیت است؛ کشوری که به دلیل تداوم درگیریها نتوانسته در بخش تولید روی پای خود بایستد و در بسیاری از موارد نیازمند واردات است. اگر چه بعد از کاهش حضور امریکاییها از سال 2014 اقتصاد این کشور دچار تنش شد و تداوم ناامنیها این تنش را گسترده‌تر کرد و درآمد سرانه مردم و قدرت خریدشان رو به کاهش رفت و از واردات هم کاسته شد، اما خراسان رضوی همچنان توانسته سهم صادراتی خود را به افغانستان داشته و در مواردی هم این مقدار را افزایش دهد.

در زمینه انتقال تکنولوژی دانش فنی و ارائه مشاوره‌های صنعتی و آموزشی، ظرفیت و نیاز بسیار زیادی در افغانستان هست و به دلیل زبان مشترک با ایران، آنها هم ترجیح می‌دهند بیشتر با دوستان ایرانی خود کار کنند؛ کارهایی در این زمینه انجام شده اما ظرفیت زیادی همچنان وجود دارد و اگر دخالت قدرتهای خارجی نباشد، می‌توان این بخش را گسترش داد.

در دانشگاههای استانهای خراسان رضوی، جنوبی و سیستان و بلوچستان تعداد زیادی دانشجوی افغانستانی تحصیل می‌کنند که می‌توان امید داشت با امن‌تر شدن و آماده شدن فضا به کشورشان برگردند و در مسئولیتها قرار گیرند زیرا این ظرفیت باعث توسعه روابط بیشتر دو کشور خواهد بود.

اتاق مشترک ایران و افغانستان در مشهد را می‌توان مهمترین تشکل اقتصادی بخش خصوصی در حوزه مراودات تجاری این دو کشور در استان دانست که تاکنون اقدامات زیادی برای بهبود این روابط انجام داده است.

تلاش برای جذب بخش زیادی از توان صادراتی افغانستان

رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان در مشهد می‌گوید: ما به شدت به دنبال این هستیم که در حد توان دوستان افغانستانی، در بخش تولید که عمدتا در بخش کشاورزی و باغی و محصولات خشکبار است موانع را رفع کنیم تا حجم بیشتری از کالاهای این کشور وارد خراسان رضوی شود. افغانستان حدود 500 میلیون دلار توان صادراتی دارد و باید سعی کنیم بخش اعظم این توان را در ایران جذب کنیم و یا با بسته‌بندی با کمک افغانستانیها، به دیگر کشورها صادرکنیم.

محمود سیادت با بیان اینکه در بخشهای زیربنایی در افغانستان کارهای خوبی در حال انجام است، می‌افزاید: ریاست جمهوری این کشور به دنبال این است که افغانستان را به عنوان محل ترانزیت انرژی سوخت، برق و آب تبدیل کند و کارهایی در این زمینه در حال انجام است. در بخش معادن که شاید بیشترین بخش ظرفیتهای نهفته افغانستان است؛ علیرغم برآورد صدها میلیارد دلاری ذخایر معدنی این کشور، نه ایران، نه چین و نه هندیها نتوانستیم کار خاصی انجام دهیم چون معادن در خارج از شهرها هستند و در خارج از شهرهای افغانستان امنیت وجود ندارد اما این پتاسنیل ارزشمند هست.

وی با اشاره به تلاش برای توسعه کشت فراسرزمینی در افغانستان اظهار می‌کند: می‌توان از کارگر زحمتکش و ارزان، زمین مناسب و امکانات این کشور در کنار انتقال دانش فنی در این راستا استفاده کرد و بعد محصول تولیدی مثل چغندر قند را در کارخانجاتی که در نوار مرز داریم استفاده کنیم. این اتفاق از سال گذشته شروع شده و می‌تواند ادامه داشته باشد و باعث ایجاد اشتغال در افغانستان شود.

سیادت با اعتقاد به اینکه در همه جهات باید به دنبال توانمندسازی بیشتر همسایگان‌مان در افغانستان باشیم، می‌گوید: چرا که اگر این کشور از نظر اقتصادی و استقرار یک نظام توانمند اقتصادی و اجتماعی موفق باشد قطعا نگرانی‌هایی که در حوزه امنیت و مواد مخدر داریم کاهش پیدا خواهد کرد. امیدواریم دولتها مشکلاتشان را حل کنند تا فضای بیشتری در اختیار بخش خصوصی برای کار قرار گیرد چون این فضا وجود دارد و در طول 15 سال گذشته که خارجیها در افغانستان مستقر بودند از این فضا محروم بودیم.

وی درباره اقدامات اتاق مشترک ایران و افغانستان در مشهد اظهار می‌کند: کمیته مشترک اقتصادی با استان و ولایت هرات داریم و جلسات این کمیته به صورت مرتب تشکیل می‌شود و مسائل و مشکلاتی که عمدتا در حوزه ترانزیت و مرزی است در آن رصد و پیگیری می‌شود. البته بسیاری از مشکلات ما در مرز کماکان باقی است و بخشی از آن به اختلاف مالکیتی در منطقه مرزی برمی‌گردد که باعث می‌شود از ساخت و ساز در مرز محروم باشیم. روزانه هزاران نفر از مرز دوغارون در حال تردد هستند و این مرز اصلا شایسته ایران نیست و ضعفهای جدی وجود دارد و به عنوان مطالبه‌ای جدی در استانداری و دیگر مراکز مرتبط مسائل را مطرح کردیم.

افتتاح بخش VIP در مرز دوغارون

رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان خاطرنشان می‌کند: هفته گذشته VIP مرز را افتتاح کردیم و این می‌تواند به برخی از دوستان تاجر و مقامات دولتی کمک کند تا با پرداخت هزینه بتوانند از این امکان استفاده کنند اما این فقط برای بخش کوچکی است و باید اصل موضوع را اصلاح کنیم.

وی با بیان اینکه در بعد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دچار مشکل هستیم و باید نظارت و جدیت و حساسیت بیشتری در این حوزه به خرج بدهیم، می‌افزاید: در داخل استان هم حجم زیادی از تجار افغانستانی حضور دارند که خود عامل توسعه صادرات به افغانستان هستند و بسیاری هم در استان ما سرمایه‌گذاری کردند اما تعدادشان زیاد و نیازهایشان هم متنوع است؛ از این نیازها می‌توان به اخذ گواهینامه تا خروج و مراجعت دوستان دارای اقامت اشاره کرد که باید به طور مرتب به اداره اقامت بیگانگان مراجعه کنند و متاسفانه در آنجا هم کمبودهای جدی به لحاظ نیروی انسانی و گردش کاری وجود دارد که این موضوع سبب نارضایتی شده و از مواردی است که ما در اتاق مشترک پیگیری می‌کنیم و امیدواریم با کمک فرماندهان انتظامی و استانداری مشکلات را حل کنیم.

سیادت از پیگیری برنامه‌هایی در حوزه معدن و کشاورزی افغانستان خبر داده و می‌گوید: سازمان صنعت، معدن و تجارت هم به دنبال برنامه‌ریزی برای برگزاری جلساتی در تعریف فرصتهای سرمایه‌گذاری در هرات و تشویق دوستان صاحب برند برای ماندگاری بیشتر در افغانستان و سرمایه‌گذاری مشترک با این کشور است و اقدامات بسیار متنوع دیگری در جهت اطلاع‌رسانی و عارضه‌یابی و پیگیری و حل مشکلات در حوزه ترانزیت انجام می‌شود؛ در سال گذشته در چند نوبت در حوزه ترانزیت دچار مشکل شدیم و با پیگیری اتاق مشترک و کمک دوستان دولتی مشکلات رفع شد.

وی ادامه می‌دهد: در حوزه سوخت و انرژی کار زیادی می‌توان انجام داد؛ در منطقه ویژه دوغارون ظرفیت زیادی وجود دارد و بیشتر از این می‌توان از این پتانسیل استفاده کرد و نباید فقط به کسب درآمد از تخلیه و بارگیری و کارهای اولیه در این منطقه اکتفا شود.

سیادت تاکید می‌کند: امیدواریم بتوانیم از بخشهای مثبت پتانسیل همسایگی با افغانستان بیشتر استفاده کنیم چون تاکنون عمدتا بخشهای منفی به بخشهای مثبت غلبه داشته و باید بتوانیم از ظرفیتها در جهت مثبت استفاده کنیم ودر تعاملی برابر و برد-برد و منطقی به افغانستانیها کمک بیشتری کنیم و هر دو طرف فایده بیشتری از تعامل ببرند تا باعث پایداری بیشتر روابط بشود.

نبود بالانس در تجارت بین دو کشور

سرکنسول افغانستان در مشهد نیز میزان مراودات تجاری خراسان رضوی با افغانستان را در مجموع خیلی خوب و رو به گسترش دانسته و می‌گوید: علاقمندی بین تجار هر دو طرف افزایش یافته و امیدواریم از فرصتهای پیش آمده کمال استفاده صورت بگیرد خصوصا اینکه علاقمندی تجار افغانستان به ایران بیشتر است و تمایل زیادی به سرمایه‌گذاری در این کشور دارند.

سید نورالله راغی درباره مهمترین مشکلات تجار افغانستانی در مراوده با ایران اظهار میکند: مشکلاتی در روند تجارت بین هر دو کشور خصوصا استان خراسان رضوی و افغانستان وجود دارد که مهمترین آن محدودیتهایی است که در جمهوری اسلامی برای واردات کالاها از افغانستان وجود دارد؛ بسیاری از اقلامی که زمینه صاردات به ایران را دارند با محدودیت روبروست و تجار افغانستانی نمیتوانند به طور مطلوب صادرات را انجام دهند.

وی می‌افزاید: در روند سرمایه‌گذاری‌ها هم مشکلاتی داریم؛ در زمینه‌های مختلف مثل اقامت و ویزا متاسفانه هنوز سختگیری‌هایی وجود دارد و یا موضوع گواهینامه بین‌المللی افغانستان که براساس تعهدات دو کشور است و باید در ایران مورد استفاده قرار بگیرد اما بعضا با مشکلاتی همراه است.

راغی به عدم بالانس تجارت بین دو کشور به عنوان یکی دیگر از مشکلات موجود اشاره و تصریح میکند: محدودیتی در صادرات از خراسان به افغانستان وجود ندارد اما در حالت برعکس محدودیتهایی هست و این به نفع آینده تجاری بین دو کشور نیست و امیدواریم گشایشی در این زمینه صورت بگیرد تا از یک جانبگی بالانس کاسته شود و در نتیچه تجارت برای هر دو طرف سودآور باشد.

وی یاداور می‌شود: ظرفیت‌هایی برای توسعه تجارت بین دو کشور به مراتب بیشتر از آنچه امروز هست، وجود دارد. میزان تجارت ما امروز به 3 میلیارد دلار نمی‌رسد حال آنکه ظرفیت دستیابی به تجارت 6 میلیارد دلاری وجود دارد و با کم کردن موانع و مشکلات و هزینه‌های حمل و نقل و دیگر هزینه‌های تحمیلی به تجار شرایط بهتر می‌شود و تجارت بین دو کشور افزایش خواهد یافت.

سرکنسول افغانستان در مشهد از وجود نیروی کار ارزان و نیز زمینه‌های آب و هوایی و خاک برای کشتهای فراسرزمینی در افغانستان به عنوان برخی از فرصتهای این کشور در سرمایه‌گذاری ایران نام برده و می‌گوید: ایران می‌تواند از این فرصت استفاده کند و فراورده‌های حاصله به‌گونه مشترک استفاده شود.

وی همچنین عملکرد اتاق مشترک ایران و افغانستان در مشهد را در بهبود روابط تجاری دو کشورمطلوب ارزیابی کرده و می‌افزاید: در این شکی نیست که اتاق مشترک همواره مجدانه تلاش کرده و در برخی از اقلام صادرات افغانستان تعرفه‌های ترجیحی اخذ کرده است البته تعداد این اقلام زیاد نیست اما همکاری اتاق مشترک این زمینه را فراهم کرد. در برخی از اقلام هم محدودیت صادرات به ایران داشتیم و اتاق مشترک در این زمینه تلاش می‌کند و دلسوزانه برای بهبود و توسعه زمینه‌های تجاری بین دو کشور تلاشی خستگی‌ناپذیر دارد. این تشکل در همه موارد برای تسهیل شرایط ورود می‌کند و ما قدردان زحمات دست‌اندرکارانش هستیم.

رشد 13 درصدی ارزش صادرات خراسان رضوی به افغانستان

رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز افغانستان را شریک اصلی تجاری استان دانسته و می‌گوید: بیش از نیمی از صادرات استان ما به افغانستان صورت می‌گیرد و این کشور برای ما بسیار حائز اهمیت است. در 9 ماهه امسال حدود 962 هزار تن کالا به ارزش 757 میلیون دلار صادرات به افغانستان داشته‌ایم که نسبت به سال گذشته از رشد 4 درصد وزنی و 13 درصد ارزشی برخوردار است.

محمدعلی امیرفخریان درباره اهمیت واردات از افغانستان نیز اظهار می‌کند: برای ما بحث واردات از افغانستان هم اهمیت دارد و تبادلات باید به نحوی باشد که رابطه دو طرفه باشد؛ بنابراین افغانستان جزو ده کشور عمده شریک وارداتی استان است و واردات ما از این کشور در 9 ماهه امسال نسبت به سال گذشته 5 درصد افزایش داشته است.

وی به اقدامات سازمان صنعت و معدن استان در راستای بهبود روابط تجاری خراسان با افغانستان اشاره و تصریح می‌کند: برای حفظ جایگاهمان در افغانستان و برای ارتقای این جایگاه و ادامه روند مطلوب موجود، در سال جاری اقداماتی برای این کشور انجام دادیم که از جمله آنها می‌توان به بازدید مشترک از مرز دوغارون و اسلام‌قلعه با طرف افغانستانی برای شناسایی و رفع مشکلات موجود در مرز و متعاقب آن برگزاری نمایشگاه بین‌المللی ایران در آذرماه در هرات با حضور 50 شرکت ایرانی و 10 شرکت افغانستانی و بازدید 8500 نفر از این نمایشگاه اشاره کرد.

امیرفخریان ادامه می‌دهد: در این نمایشگاه نشستهایی با تجار ایرانی و افغانستانی و مقامات ولایت هرات برگزار کردیم و مسائل و مشکلاتی که در حوزه تجارت دو کشور وجود دارد را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دادیم؛ از جمله مشکلات مطرح شده در این نشستها ازدحام کامیونها در مرز اسلام‌قلعه و دوغارون بود که دلیل آن بررسی شد. همچنین مشکل ترانزیت کالاها و محصولات کشاورزی افغانستان به ایران مطرح شد؛ عمده محصولات صادراتی افغانستان کشاورزی است و ورود این محصولات به ایران به دلیل احتمال وجود آفات از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای جلوگیری از درگیر شدن کشاورزی استان با این موضوع با محدودیت روبروست.

وی با اشاره به اتاق مشترک ایران و افغانستان به عنوان یکی از فعالترین تشکلهای اقتصادی استان می‌گوید: این تشکل نقش مهم و موثری در تبادل کالا و تجارت بین دو کشور دارد و نمود این موضوع این است که افغانستان شریک اول تجاری ماست و بخش مهمی از افزایش حجم تبادلات ما متاثر از عملکرد این تشکل است. از جمله اقدامات این اتاق می‌توان به موضوع نظارت بر قراردادها و داوری در حل اختلاف قراردادهای بین تجار اشاره کرد تا تجار با آرامش بیشتری به کار خود بپردازند.

رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی از برگزاری میز مشترک معدن و صنایع معدنی ایران و افغانستان در استان خبر داده و اظهار می‌کند: این برنامه در راستای ارتقاء روابطمان در سطح معدن و صنایع معدنی و صادرات خدمات فنی و مهندسی در آینده‌ای نزدیک در استان رخ خواهد داد تا معدنکاران بدانند می‌توانند صادرات خدمات فنی و مهندسی داشته و برای این موضوع آمادگی داشته باشند.